
محمدباقر مجلسی (۱۰۳۷ ه.ق در اصفهان – ۱۱۱۰ ه.ق در اصفهان) معروف به علامه مجلسی و مجلسی ثانی فقیه شیعه و ملاباشی ایران در دوران شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفویه بود. معروفترین اثر او بحارالانوار است که مجموعهٔ بزرگی از احادیث را گردآوردهاست .
زندگی :
در سال ۱۰۳۷ هجری قمری ، که این سال برابر است با عدد ابجدی جمله «جامع کتاب بحارالانوار» ، در شهر اصفهان دیده به جهان گشود . پدرش محمدتقی مجلسی از شاگردان شیخ بهایی بود و در علوم اسلامی از بزرگان روزگار خود به شمار می رفت . پدربزرگش نیز مقصود علی مجلسی نام داشت . مادرش دختر صدرالدین محمد عاشوری بود .
هنوز به سن ۴ سالگی نرسیده بود که نزد پدرش به تحصیل پرداخت و در مساجد برای نماز حاضر میشد . چنانچه خود میگوید: «الحمدلله رب العالمین که بنده در سن ۴ سالگی همه اینها را میدانستم ؛ یعنی خدا و نماز و بهشت و دوزخ . و نماز شب میکردم در مسجد صفا ، و نماز صبح را به جماعت میکردم و اطفال را نصیحت میکردم به آیت و حدیث ، به تعلیم پدرم رحمهالله علیه» . او در زمان کوتاهی تمام علوم رسمی زمان خود را فرا گرفت .
با وجود اینکه پدرش در علوم نقلی تبحر داشت ، ولی بر اثر تغییر جهتی که در پدرش حاصل شده بود و بیشتر متمایل به علوم نقلی و بخصوص شرح و تفسیر احادیث گردیده بود ، تنها علوم نقلی را از پدرش فرا گرفت و علوم عقلی را نزد آقا حسین خوانساری استفاده کرد .
در ۱۴ سالگی از ملاصدرا، اجازه روایت گرفت و سپس در حضور استادانی چون علامه حسن علی شوشتری ، امیرمحمد مومن استرآبادی ، میرزای جزایری ، شیخ حرعاملی ، ملا محسن استرآبادی ، ملا محسن فیض کاشانی ، ملا صالح مازندرانی ، تحصیل کرد . وی در اندک زمانی بر دانشهای صرف و نحو ، معانی و بیان ، لغت و ریاضی ، تاریخ و فلسفه ، حدیث و رجال ، درایه و اصول و فقه و کلام احاطه کامل پیدا کرد .
وی بعد از مرگ آقا حسین خوانساری در ۱۰۹۹ ه.ق در دوران سلطنت شاه سلیمان صفوی به مقام ملاباشی ایران رسید ، عالیترین مقام دینی کشور که تنها پس از پادشاه قرار میگرفت . مجلسی زندگی بسیار مجلل و آراستهای داشت به طوری که سید نعمتالله جزایری همکار و شاگردش نوشته که حتی شلوار زنان خدمتکار و کنیزکان او از گرانبهاترین پارچههای کشمیری بود .
وی در زمان خود با توجه به نزدیکی به دربار شاه سلطان حسین ، بر ضد آشنایی با دانشهای مبتنی بر خرد و استدلال برخاست و حتی نوشت که نباید پیرامون علم و صفات خداوند و شبهه های مربوط به قضا و قدر اندیشید . در همین دوران است که ملا صدرا تکفیر میشود و مجلسی ، ملا صادق اردستانی را از اصفهان بیرون میکند .
وی در ۲۷ رمضان سال ۱۱۱۰ یا ۱۱۱۱ درگذشت و در جامع عتیق اصفهان مدفون شد .
منتقدین :
علی شریعتی را از مخالفین بزرگ محمدباقر مجلسی دانستهاند . البته وصی تام الاختیار شریعتی محمدرضا حکیمی پس از مرگ او ادعا کرد : من به شریعتی قسمت هایی از بحارالانوار را نشان دادم و دیدگاه شریعتی نسبت به بحارالانوار و علامه مجلسی تغییر کرد و از من خواست کتبش را ویرایش کنم .
بقیه در ادامه مطلب…
تالیفات :
دستخط علامه مجلسی ، مربوط به قرن ۱۱ هجری قمری در کتاب تهذیب احکام
او در عمر ۷۳ ساله خویش ، بیش از یک صد کتاب به زبان فارسی و عربی نوشت که تنها یک عنوان آن بحار الأنوار است با ۱۱۰ جلد و عنوان دیگر مرآه العقول با ۲۶ جلد . حدود ۴۰ کتاب نیز به او نسبت داده شدهاست . اولین تألیف علامه را کتاب الأوزان و المقادیر یا میزان المقادیر دانستهاند که در سال ۱۰۶۳ تألیف شده. آخرین تألیف او هم کتاب حق الیقین است مربوط به سال ۱۱۰۹ هجری ، یعنی یک سال قبل از وفاتش .
برخی کتب علامه عبارتاند از :
بحار الأنوار، که یک مجموعه بزرگ روایی و تاریخی است و در ضمن آن تفسیر بسیاری از آیات قرآن کریم هم آمده است
مرآه العقول ، شرح کافی ثقه الاسلام کلینی است در ۲۶ جلد
ملاذ الأخیار ، شرح تهذیب شیخ طوسی است در ۱۶ جلد
الفرائد الطریفه ، شرح صحیفه سجادیه امام سجاد علیهالسلام است
شرح أربعین حدیث ، که از بهترین کتب در این موضوع میباشد
حق الیقین ، در اعتقادات است و به زبان فارسی نوشته شده. علامه چندین کتاب کلامی دیگر نیز دارد
زاد المعاد ، در اعمال و ادعیه ماهها – فارسی
تحفه الزائر ، در زیارات – فارسی
عین الحیاه ، شامل مواعظ و حکم برگرفته از آیات و روایات معصومین علیهمالسلام – فارسی
صراط النجاه
حلیه المتقین ، در آداب و مستحبات روزانه و در طول زندگی – فارسی
حیاه القلوب در تاریخ پیامبران و ائمه علیهمالسلام در سه جلد – فارسی
مشکاه الأنوار، که مختصر حیات القلوب است – فارسی
جلاء العیون در تاریخ و مصائب اهل بیت علیهم السلام – فارسی
توقیعات امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف همراه با ترجمه آنها
کتب فراوانی بهعنوان ترجمه احادیث خاص مانند ترجمه توحید مفضل و …
کتبی در موضوع ترجمه ادعیه و زیارات همچون زیارت جامعه کبیره و دعای سمات و …
دسته: